Υγεία και χαρούμενη υγεία!

Στην ελληνική μυθολογία η Υγεία ήταν μια από τις κόρες του Ασκληπιού,

εκτός από θεά της Υγείας, ήταν θεότητα κάθε καθαρού πράγματος… και ενώ ο Ασκληπιός συνδέεται με την θεραπεία των ασθενειών, η Υγεία συνδέθηκε με την πρόληψη των ασθενειών και τη διατήρηση της κατάστασης της υγείας.

Σήμερα Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει ως υγεία «την κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και ΌΧΙ μόνο την απουσία της νόσου ή αναπηρίας»

(ΠΟΥ, 1946)

Ο παραπάνω ορισμός, αν και έχει δεχθεί ευρεία κριτική, παρουσιάζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η υγεία, σύμφωνα με τον ορισμό του ΠΟΥ, περιλαμβάνει την απουσία νόσου ή αναπηρίας (αρνητικές έννοιες) και την παρουσία της ευεξίας (θετική ποιότητα).

Tι είναι αρνητική υγεία

Η γνώριμη και κυρίαρχη αρνητική διάσταση της υγείας, η διαταραγμένη υγεία, δεν είναι τόσο ξεκάθαρη, όπως μπορεί ενδεχομένως να υποτεθεί. Μιλώντας για διαταραγμένη υγεία, κάποιος ίσως αναφέρεται σε νόσο, τραυματισμό, αρρώστια, ανικανότητα ή αναπηρία, μεμονωμένα ή σε διάφορους συνδυασμούς, που βιώνεται για μια μακρά ή βραχεία χρονική περίοδο.

Η νόσος και η αρρώστια δεν είναι συνώνυμες. Κάποιος μπορεί να αισθάνεται και να φαίνεται άρρωστος, ως αποτέλεσμα μιας διαγνωσμένης νόσου. Κάποιος άλλος, από την άλλη πλευρά, ίσως πάσχει από κάποια νόσο χωρίς κανένα σύμπτωμα αρρώστιας Επίσης, ένα άλλο άτομο μπορεί να αισθάνεται ή να φαίνεται άρρωστο απουσία νόσου ή τραυματισμού: ίσως αισθάνεται περιστασιακή θλίψη ή έντονη κόπωση λόγω κάποιας δραστηριότητας.

Τι είναι Ευεξία

Η ευεξία ως η θετική διάσταση της υγείας (σύμφωνα με τον ορισμό του ΠΟΥ) είναι μια έννοια σύνθετη. Το αίσθημα της ευεξίας ορισμένες φορές αναφέρεται στις υποκειμενικές εκτιμήσεις των ανθρώπων για τη διάθεσή τους ή το επίπεδο ευτυχίας σε μια δεδομένη περίσταση. Στην περίπτωση αυτή δεν εξετάζεται ο τρόπος ανάπτυξης αυτού του αισθήματος ή η διάρκειά του. Αν «αισθάνονται υπέροχα», οι άνθρωποι έχουν έναν υψηλό βαθμό υποκειμενικής ευεξίας, είτε αυτή η κατάσταση διαρκέσει για λίγα λεπτά της ώρας ή για μια ολόκληρη ζωή, είτε προκαλείται επειδή ερωτεύτηκαν, επειδή πάνε για μπάνιο στη θάλασσα, ή απολαμβάνουν ένα ποτήρι κρασί. Ωστόσο, η υποκειμενική ευεξία μπορεί να προκύπτει από επιδράσεις που συνολικά βλάπτουν τη λειτουργικότητα ή την πρόοδο του ατόμου και/ ή την κοινωνία. Για παράδειγμα, κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι η ευφορία που προκαλείται από τη χρήση oπιοειδών συνιστά μια κατάσταση θετικής υγείας. Επομένως, πρέπει να εξετάζεται κριτικά η βάση ή προέλευση του αισθήματος της ευεξίας στην περίπτωση που θεωρείται η αληθινή κατάσταση της ευεξίας. Η αληθινή ευεξία περιλαμβάνει και αντανακλά την ποιότητα της ενδυνάμωσης. Η ενδυνάμωση επιτυγχάνεται με την παροχή απαραίτητης πληροφόρησης και τη βοήθεια ώστε οι άνθρωποι να αναπτύξουν δεξιότητες (π.χ. στη λήψη αποφάσεων) και ένα υγιές επίπεδο αυτοεκτίμησης. Σκοπός της ενδυνάμωσης είναι να αισθάνονται τα άτομα ότι η ζωή τους ελέγχεται σημαντικά από τα ίδια και nόχι από εξωτερικές δυνάμεις έξω από τη σφαίρα επιρροής τους. Η παροχή ποιοτικών προληπτικών υπηρεσιών και η διαμόρφωση ενός υγιεινού περιβάλλοντος μέσω της προστασίας της υγείας συμβάλλουν σημαντικά σε αυτή τη διαδικασία της ενδυνάμωσης.

 Η έννοια της αληθινής ευεξίας είναι πολύ περισσότερο δομημένη σε σχέση με την υποκειμενική ευεξία και περιέχει ουσιαστικές αναφορές στις αντιλήψεις για την «καλή ζωή» του ανθρώπου. Για παράδειγμα, η αντίληψη ότι το άτομο έχει κάποιο βαθμό ελέγχου της ζωής του, ότι μπορεί να επιλέξει τι θα κάνει ή ποιος θα είναι και ότι μπορεί να αναπτύξει τις φυσικές του κλίσεις. Η άποψη αυτή για την ιδέα της ευεξίας έχει επίσης κοινωνικές και πολιτικές πλευρές. Η εμπειρία διδάσκει ότι συνολικά οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν διαρκέστερα και βαθύτερα επίπεδα ευεξίας (ή ευτυχίας) όταν έχουν φίλους, όταν αισθάνονται ασφαλείς σχετικά με την ικανοποίηση των υλικών αναγκών τους, όταν δεν πρόκειται να τιμωρηθούν άδικα ή να διωχθούν για τις πεποιθήσεις τους κλπ. Η υποκειμενική (ή ηδονιστική) ευεξία μπορεί να συνυπάρχει ή όχι με την αληθινή («καλή ζωή») ευεξία. Ο συνδυασμός αυτός μπορεί να δημιουργηθεί μέσω της απόκτησης δεξιοτήτων ζωής και της επίτευξης αυτονομίας ή ενδυνάμωσης.

.

Τι είναι θετική υγεία

Η θετική υγεία συνδυάζει την αληθινή ευεξία (που πηγάζει από την ενδυνάμωση και έχει ιδιαίτερη αξία για το άτομο και την κοινωνία) με τη συναφή έννοια της καλής φυσικής κατάστασης, και περιέχει σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές συνιστώσες. Η κατάσταση της θετικής υγείας περιλαμβάνει υψηλά επίπεδα τόσο αληθινής ευεξίας όσο και καλής φυσικής κατάστασης. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται από κατάλληλη ισορροπία των σωματικών, ψυχικών και κοινωνικών συνιστωσών: η υπερβολική συγκέντρωση σε μια συνιστώσα μπορεί να αποβεί βλαπτική για τις άλλες. Για παράδειγμα, η υπερβολική δέσμευση στη σωματική άσκηση μπορεί να δυσχεράνει την ανάπτυξη ή διατήρηση ψυχικών ή κοινωνικών δεξιοτήτων και να υπονομεύσει την ψυχική και κοινωνική ευεξία.

Ανεξάρτητα από τη συχνότητα που οι επαγγελματίες υγείας (μεταξύ άλλων) χρησιμοποιούν τον ορισμό της υγείας από τον ΠΟΥ ή παρόμοιες έννοιες, στην πράξη η θετική πτυχή της υγείας τείνει να παραγνωρίζεται.

Με ποιους τρόπους μπορεί να συνδέονται οι έννοιες της ευεξίας και της διαταραγμένης υγείας σε ένα άτομο μια δεδομένη χρονική στιγμή;

Σε μια δεδομένη χρονική στιγμή το άτομο:

1)      Μπορεί να μην έχει διαταραγμένη υγεία και να νιώθει υψηλή ευεξία. Πρόκειται για την ιδανική κατάσταση όσο αφορά το σύνολο της υγείας.

2)      Μπορεί να έχει και διαταραγμένη υγεία και παράλληλα να έχει χαμηλό επίπεδο ευεξίας. Είναι η πλέον ανεπιθύμητη κατάσταση συνολικής υγείας (πχ καρκίνος τελικού σταδίου).

3)      Μπορεί η υγεία του να μην είναι διαταραγμένη και να μη νιώθει άρρωστο όμως να έχει χαμηλό επίπεδο όσο αφορά την ευεξία. Είναι μια κατάσταση που επιδέχεται βελτίωση (πχ κακή φυσική κατάσταση)

4)      Μπορεί να απολαμβάνει υψηλά επίπεδα ευεξίας παρόλο που η υγεία του είναι διαταραγμένη. Αυτό για παράδειγμα μπορεί να συμβαίνει είτε λόγω άγνοιας (όσο αφορά κάποια ασθένεια) είτε λόγω επίγνωσης της κατάστασης (ασθένειας) και συμφιλίωσης με τον εαυτό του και τον κόσμο.

Σοφία Μπάμπου 

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος 

Γρεβενά