Τί είναι λίπος;

Τα λίπη είναι μία αρκετά παρεξηγημένη κατηγορία θρεπτικών συστατικών. Η αλήθεια για τα λίπη είναι τελείως διαφορετική από αυτή που πολλοί άνθρωποι νομίζουν, ότι δηλαδή δεν πρέπει να υπάρχουν στη δίαιτα-διατροφή.

Για την κατανάλωσή τους ισχύει η αρχή του «παν μέτρον άριστον». Τα λίπη αποτελούν την κύρια αποθηκευτική μορφή της ενέργειας του οργανισμού. Όταν καταναλώνονται παραπάνω ποσότητες τροφής (ενέργειας) από αυτές που χρειάζεται το σώμα καθημερινά, τότε το πλεόνασμα (αν δεν δαπανηθεί για κάποια δραστηριότητα) αποθηκεύεται με την μορφή λίπους. Η αποθήκευση των λιπών στον οργανισμό ήταν και είναι ένας σωτήριος μηχανισμός επιβίωσης για τον άνθρωπο.

 Στο παρελθόν σε περιόδους που η τροφή ήταν άφθονη, ο άνθρωπος κατανάλωνε μεγάλες ποσότητες και γέμιζε έτσι τις αποθήκες λίπους. Η αποθηκευμένη ενέργεια υπό την μορφή των λιπών θα χρησιμοποιούταν αργότερα σε περιόδους που η τροφή θα ήταν λίγη και δύσκολα θα καλύπτονταν οι καθημερινές ανάγκες για ενέργεια. Στις μέρες μας και στην καθημερινότητά μας, κάτι τέτοιο φαντάζει περίεργο. Αρκεί ένα απλό τηλεφώνημα ή μία επίσκεψη σε κάποιο εστιατόριο και εύκολα κάποιος μπορεί να βρει όποια τροφή θέλει και σε όποια ποσότητα θέλει. Ο προϊστορικός άνθρωπος όμως δεν είχε αυτή την δυνατότητα. Ούτε και πολλοί άνθρωποι σε διάφορα μέρη του πλανήτη μας ακόμα και σήμερα.

Επίσης τα λίπη παρέχουν την ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός για την καθημερινή του φυσική δραστηριότητα και κυρίως για την μυϊκή δραστηριότητα. Τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού όμως μπορούν να αποθηκεύσουν μικρή ποσότητα λιπών μέσα τους. Αντίθετα τα λιποκύτταρα μπορούν να αποθηκεύσουν μέσα στην κυτταρική τους μεμβράνη σχεδόν απεριόριστες ποσότητες λίπους. Όσο περισσότερο λίπος αποθηκεύουν, τόσο πιο πολύ αυξάνει ο όγκος τους. Έτσι ένα λιποκύτταρο ενός παχύσαρκου ατόμου μπορεί να είναι πολλές φορές μεγαλύτερο από αυτό ενός αδύνατου.

 Σαν κύριο καύσιμο ο οργανισμός μας χρησιμοποιεί την γλυκόζη, τον πιο απλό υδατάνθρακα. Και η αποθηκευτική μορφή των υδατανθράκων είναι το γλυκογόνο. Εύκολα κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί γιατί οι υδατάνθρακες δεν αποτελούν την κύρια αποθηκευτική μορφή ενέργειας μέσα στον οργανισμό. Ένα χαρακτηριστικό του γλυκογόνου (αποθήκη γλυκόζης) είναι η δυνατότητά του να δεσμεύει και να διατηρεί μία σημαντική ποσότητα νερού. Αυτό του δίνει ένα αρκετά μεγάλο όγκο. Έτσι το σώμα δεν μπορεί να αποθηκεύσει μεγάλη ποσότητα γλυκογόνου για να καλύψει τις καθημερινές του ανάγκες. Αντίθετα τα λίπη αποθηκεύονται πιο συμπυκνωμένα (σφικτά) χωρίς την παρουσία νερού (τουλάχιστον σε μεγάλη ποσότητα). Για να το καταλάβετε καλύτερα αυτό φανταστείτε ένα ανοικτό ακορντεόν (γλυκογόνο) και συγκρίνετέ το με ένα κλειστό (λίπος)!

Επίσης σε αυτές τις αποθήκες υπάρχει συμπυκνωμένη πολύ μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Ένα γραμμάριο αποθηκευμένου υδατάνθρακα παρέχει 4 χιλιοθερμίδες. Ένα γραμμάριο όμως αποθηκευμένου λίπους παρέχει 9  χιλιοθερμίδες(παραπάνω από το διπλάσιο δηλαδή)!

 Τα λίπη στον οργανισμό δεν αποτελούν μόνο αποθήκες ενέργειας. Σχηματίζουν ένα στρώμα το οποίο βρίσκεται κάτω από το δέρμα σε όλο το σώμα, σαν κουβέρτα, που βοηθά στην διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος σε ακραίες μεταβολές θερμοκρασίας. Επιπλέον αυτό το στρώμα υπάρχει για να καλύπτει και τα ζωτικά όργανα του ανθρώπου. Με άλλα λόγια "πακετάρει" τα ανθρώπινα σπλάχνα. Η σκοπιμότητα αυτής της τοποθέτησης είναι κάτι παραπάνω από προφανής. Το ανθρώπινο σώμα καθημερινά στον χώρο που κινείται και υπάρχει, έρχεται σε επαφή με διάφορα άλλα αντικείμενα. Οι κραδασμοί από αυτές τις επαφές θα προκαλούσαν σοβαρές ζημιές στα εσωτερικά όργανα αν δεν υπήρχε αυτός ο απορροφητής κραδασμών, το ανθρώπινο λίπος.

 Τα διατροφικά λίπη επίσης δρουν  σαν μεταφορείς ουσιών που βρίσκονται μέσα στην τροφή και που είναι αδιάλυτες στο νερό και διαλυτές σε αυτά (λιποδιαλυτές). Τέτοιες ουσίες είναι τα απαραίτητα λιπαρά οξέα και οι λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D, E και K. Τα λίπη εκτός από τα παραπάνω κατέχουν και ένα άλλο σπουδαίο ρόλο στην λειτουργία του οργανισμού. Είναι βασικά δομικά συστατικά της εξωτερικής κυτταρικής μεμβράνης που περιβάλει τα κύτταρα και κυρίως τα κύτταρα του εγκεφάλου.

 Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι τα λίπη παίζουν τρεις σημαντικούς  ρόλους για τον οργανισμό.

Ο πρώτος είναι ότι αποτελούν τα κύρια ενεργειακά αποθέματα του ανθρώπινου σώματος.

Ο δεύτερος είναι ότι αποτελούν (για όλα τα κύτταρα σε όλους τους ιστούς) βασικό συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών.

Και ο τρίτος είναι ότι αποτελούν πρόδρομες ενώσεις πολλών ορμονών.

Κάθε ένας από τους παραπάνω ρόλους επηρεάζεται σημαντικά από την ποιότητα και την ποσότητα των λιπών που προσλαμβάνει ο άνθρωπος από την διατροφή για το λόγο αυτό πρέπει να καταναλώνονται καθημερινά σε λογικές ποσότητες.